W gobelinie ludzkiego życia przeszłość, teraźniejszość i przyszłość splatają się w misterny wzór. Nasza zdolność do mentalnej podróży w czasie – przywoływania minionych chwil i wyobrażania sobie tego, co nadejdzie – jest nie tylko fundamentalną cechą poznawczą, ale i kluczowym filarem psychicznego dobrostanu. Wspominamy, by czerpać siłę, antycypujemy, by nadać kierunek. Jednak w zgiełku codzienności, a czasem pod ciężarem trosk, ta naturalna umiejętność może słabnąć, a wizja przyszłości tracić barwy. Czy technologia może stać się subtelnym sprzymierzeńcem w pielęgnowaniu tej wewnętrznej zdolności?
Naukowcy z prestiżowego MIT Media Lab podjęli to wyzwanie, tworząc narzędzie o nazwie Resonance. To nie jest zwykły cyfrowy dziennik. To raczej alchemiczne naczynie, w którym sztuczna inteligencja (AI) pomaga destylować esencję przeszłych doświadczeń, by inspirować pozytywne scenariusze na przyszłość. Resonance działa niczym empatyczny przewodnik, zapraszając użytkownika do dialogu z samym sobą na przestrzeni czasu.
Wyobraźmy sobie proces: użytkownik zapisuje wspomnienie z ostatniej doby – może to być zachwyt nad leśną wędrówką, satysfakcja z ukończonego projektu, czy ciepło rozmowy z bliską osobą. W tym momencie do gry wkracza AI. Analizuje nie tylko ten świeży zapis, ale przeszukuje również wcześniejsze wpisy, niczym archeolog przeczesujący warstwy pamięci. Na podstawie tej analizy, system generuje spersonalizowaną, zorientowaną na działanie sugestię przyszłej aktywności. Co istotne, sugestia ta często nawiązuje do pozytywnych momentów z przeszłości użytkownika, cytując je subtelnie, by wzmocnić rezonans. Przykładowo, jeśli ktoś wspominał o fascynacji kosmosem podczas oglądania filmu dokumentalnego, a wcześniej o znalezieniu starego teleskopu dziadka i radości z biwakowania, Resonance może zaproponować: "Może zorganizujesz romantyczny piknik pod gwiazdami ze swoim partnerem, wykorzystując teleskop znaleziony 8 sierpnia, w miejscu, które ceniłeś podczas biwaku 2 lipca?".
Kluczowym elementem jest jednak kolejny krok. Po otrzymaniu sugestii, użytkownik jest zachęcany, by przez chwilę – choćby 30 sekund – wyobrazić sobie realizację tej propozycji. Ma opisać tę wizję, angażując zmysły i emocje, podobnie jak przy opisywaniu realnego wspomnienia. Ten akt świadomej imaginacji pełni rolę pomostu – nie tylko cementuje połączenie między przeszłością (przywołaną w sugestii) a przyszłością (wizualizowaną), ale także wzmacnia praktykę zwaną w psychologii "delektowaniem się" (ang. savoring). Uczymy się doceniać potencjał pozytywnych doświadczeń, zanim jeszcze się wydarzą.
W sercu tej innowacji leżą zaawansowane modele językowe (LLM), takie jak GPT-4. Ich zdolność do rozumienia niuansów ludzkich przeżyć i kreatywnego łączenia wątków pozwala na tworzenie sugestii, które są nie tylko trafne, ale i często zaskakujące, otwierające nowe perspektywy. System dba o to, by propozycje były unikalne, pozytywnie sformułowane i unikały odniesień do potencjalnie bolesnych wspomnień.
Czy jednak ta obietnica znajduje potwierdzenie w rzeczywistości? Badacze przeprowadzili dwutygodniowe, randomizowane badanie kontrolowane z udziałem 55 osób. Jedna grupa korzystała z pełnej funkcjonalności Resonance, druga zaś prowadziła jedynie tradycyjny dziennik w tej samej aplikacji (grupa kontrolna). Wyniki okazały się obiecujące. Uczestnicy korzystający z Resonance wykazali statystycznie istotną redukcję objawów depresyjnych, mierzoną standardowym kwestionariuszem PHQ8, w porównaniu do grupy kontrolnej, u której nie zaobserwowano znaczącej zmiany. Co ciekawe, efekt ten był niezależny od wcześniejszych przekonań uczestników o ich własnej zdolności do "delektowania się" chwilą.
Analiza codzienna pokazała również subtelniejsze zależności. Chociaż samo korzystanie z narzędzia niekoniecznie natychmiastowo podnosiło nastrój bardziej niż zwykłe pisanie dziennika, wzrost pozytywnych emocji był wyraźnie silniejszy u tych osób, które oceniały sugestie AI jako prawdopodobne do zrealizowania. Im bardziej sugestia rezonowała z użytkownikiem – była osobista, nowatorska i wdzięcznie nawiązywała do przeszłości – tym większa była chęć działania i tym silniejszy pozytywny wpływ na samopoczucie danego dnia. Proces wyobrażania sobie przyszłych scenariuszy również był oceniany jako wartościowy, szczególnie gdy odniesienia do przeszłości pomagały uczynić wizję bardziej żywą.
Opowieść ta nie byłaby jednak pełna bez uwzględnienia głosów samych użytkowników. Doceniali oni pomocne inspiracje, trafne podsumowania wpisów w postaci krótkich tytułów generowanych przez AI oraz łatwość wprowadzania wspomnień głosem. Jednocześnie wskazywali na obszary do udoskonalenia: niektóre sugestie bywały nierealistyczne lub nieadekwatne do skali wydarzenia. Pojawiały się również obawy dotyczące prywatności, zwłaszcza przy korzystaniu z funkcji głosowych w obecności innych. Użytkownicy sygnalizowali potrzebę większej elastyczności, na przykład możliwości pominięcia kroku imaginacji, jeśli sugestia nie trafiała w ich potrzeby.
Resonance staje się fascynującym przykładem tego, jak technologia, projektowana z wrażliwością na ludzką psychikę, może wspierać nasze naturalne mechanizmy radzenia sobie i rozwoju. Nie zastępuje ona ludzkiego doświadczenia ani terapii, lecz oferuje subtelne narzędzie do kultywowania nadziei i świadomego kształtowania perspektywy. Pokazuje, że sztuczna inteligencja może być nie tylko analitykiem danych, ale także swoistą cyfrową muzą, pomagającą nam tkać jaśniejszą przyszłość z cennych nici naszej własnej przeszłości. To zaproszenie do dialogu z samym sobą, w którym echo wspomnień może stać się rezonansem pozytywnej zmiany.