Profil organizacji i obszary działalności

Fundacja Ludzie – Innowacje – Design (FLID) to organizacja pozarządowa z siedzibą w Bielsko-Białej, aktywna od 2008 r. Jej misją jest wykorzystanie potencjału projektantów i innowatorów dla rozwoju zrównoważonego w sferze kultury i gospodarki. W praktyce fundacja prowadzi projekty na styku sztuki, designu, nowych mediów i edukacji, kładąc nacisk na dostępność i projektowanie uniwersalne oraz design dla zrównoważonego rozwoju. Przykładowe pola działalności FLID:

• Wzornictwo przemysłowe i design miejski – Fundacja organizuje m.in. konkurs Projekt Arting, poświęcony zrównoważonemu wzornictwu przemysłowemu (edycje konkursu podejmują tematy takie jak „miasto”, „dziedzictwo”, „równowaga” itp.). Prowadzi też inicjatywy urbanistyczne w ramach BB__Design Lab w Bielsku-Białej, dotyczące estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznej (projekty City__Beautiful, City__Creative) oraz dostępności miasta dla wszystkich użytkowników (projekt City__Available, którego celem jest przestrzeń przyjazna osobom w każdym wieku i o różnych sprawnościach).

• Kultura, sztuka i nowe media – Fundacja realizuje działania kulturalno-edukacyjne: wystawy designu, warsztaty twórcze, plenery artystyczne oraz prowadzi magazyn i wydawnictwa promujące design (D-Spot, publikacje FLID). Przykładem jest projekt „Słoneczny portal” – interaktywna instalacja artystyczna w przestrzeni miejskiej połączona z akcją edukacyjną o energii słonecznej. FLID wykorzystuje przy tym nowe media i technologie (np. gry edukacyjne, multimedia) do upowszechniania wzornictwa i innowacji.

• Edukacja i innowacje społeczne – Istotną część misji stanowi edukacja projektowa i kształtowanie kompetencji kulturowych. Fundacja organizuje warsztaty design thinking dla dzieci (również o zasięgu międzynarodowym) oraz projekty badawczo-wdrożeniowe. Przykładowo w 2018 r. FLID przeprowadziła warsztaty myślenia i projektowania zrównoważonego dofinansowane z Funduszu Wyszehradzkiego. Celem jest budowanie postaw twórczych, wrażliwości na środowisko i umiejętności korzystania z narzędzi projektowych już od najmłodszych lat.

• Dostępność i design uniwersalny – Fundacja w swoich projektach kładzie nacisk na dostępność kultury i przestrzeni dla osób z niepełnosprawnościami oraz różnych grup społecznych. Wspomniany projekt City__Available w Bielsko-Białej dotyczy eliminowania barier w przestrzeni miejskiej i wprowadzania zasad projektowania uniwersalnego. Również programy Kultura Dostępna czy działania o charakterze integracyjnym wpisują się w ten nurt działalności.

• Dziedzictwo i tradycja w nowym ujęciu – FLID działa także na styku designu i dziedzictwa kulturowego. Konkurs Projekt Arting 2020 „Dziedzictwo” czy projekt Design Heritage łączą tradycyjne rzemiosło i kulturę z współczesnym wzornictwem. Fundacja rozwija inicjatywy w miejscowości Gościm (woj. lubuskie), gdzie powstaje Dom Pracy Twórczej i żywy skansen designu (rewitalizacja zabytkowego gospodarstwa na potrzeby działań artystycznych i muzeum wzornictwa). Działania te łączą lokalne tradycje z nowoczesnym podejściem do projektowania i edukacji.

Dzięki tak szerokiemu profilowi (od innowacyjnego designu i nowych technologii, po kulturę ludową i edukację), Fundacja FLID może ubiegać się o zróżnicowane źródła finansowania – od grantów kulturalnych, przez programy innowacyjne, po fundusze na dziedzictwo czy dostępność. Poniżej przedstawiono przegląd potencjalnych krajowych, lokalnych i europejskich możliwości finansowania projektów w 2025 roku, adekwatnych do profilu fundacji. Dla każdej kategorii podano nazwę programu, instytucję przyznającą środki, zakres tematyczny, wysokość dofinansowania, terminy naboru oraz ewentualne wymagania (np. partnerstwo). W przypadku programów wymagających partnerów międzynarodowych zaproponowano również przykładowe organizacje zagraniczne o zbliżonym profilu, z którymi fundacja mogłaby nawiązać współpracę.

Krajowe programy finansowania w 2025 roku

Fundacja może ubiegać się o dotacje z licznych programów krajowych wspierających kulturę, sztukę, design i innowacje. Poniżej zebrano kluczowe programy publiczne (Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowego Centrum Kultury, a także innych instytucji) oraz ich główne założenia:

Programy Ministerstwa Kultury i Narodowego Centrum Kultury

Program „Kultura – Interwencje 2025” (NCK) – Cykliczny program dotacyjny Narodowego Centrum Kultury, finansujący szeroki zakres inicjatyw kulturalnych o charakterze lokalnym i ogólnopolskim. Dofinansowuje m.in. wydarzenia artystyczne, warsztaty i projekty animacji kultury, w tym kontynuacje wcześniej podjętych oddolnych inicjatyw. W 2025 r. budżet programu to 11,5 mln zł, a dofinansowanie pojedynczego projektu wynosi od 10 tys. do 150 tys. zł, maksymalnie 75% kosztów. Uprawnione są m.in. organizacje pozarządowe (jak FLID). Nabór wniosków 2025 trwał do 17 marca 2025. Program ten jest bardzo konkurencyjny – w przypadku FLID mógłby objąć np. warsztaty dla dzieci, lokalne akcje w przestrzeni miejskiej czy wydarzenia promujące design w społeczności lokalnej.

Program „Edukacja kulturalna 2025” (MKiDN/NCK) – Program Ministerstwa Kultury realizowany przez NCK, wspierający projekty rozwijające kompetencje kulturowe i edukację przez kulturę. Zakres obejmuje np. warsztaty artystyczne, programy twórcze dla różnych grup wiekowych, rozwój kadry kultury itp. Maksymalne dofinansowanie w 2025 r. wynosi aż 300 tys. zł, przy poziomie dofinansowania do 80%. Minimalna kwota dofinansowania to 50 tys. zł, projekty mogą trwać 1–3 lata. Nabór na 2025 rok zamykał się 16 grudnia 2024 (programy Ministra na dany rok ogłaszane są zwykle w IV kwartale roku poprzedniego). Dla FLID program ten mógłby sfinansować np. długofalowy cykl warsztatów z zakresu wzornictwa i nowych mediów dla młodzieży lub szkoleń z design thinking dla nauczycieli i animatorów.

Program „Kultura Dostępna 2025” (MKiDN/NCK) – Celem jest ułatwienie dostępu do kultury osobom z ograniczonym dostępem (np. z niepełnosprawnościami, z małych miejscowości). Dofinansowuje projekty usuwające bariery w uczestnictwie w kulturze, np. wydarzenia z audiodeskrypcją, warsztaty integracyjne, objazdowe projekty kulturalne na prowincji itp. Budżet 2025 to ok. 11,3 mln zł (162 dofinansowane projekty). Pojedynczy projekt może otrzymać do ok. 75–150 tys. zł (wg dotychczasowych edycji), często z wymogiem udziału własnego ok. 20%. Nabór na 2025 r. zamykał się w grudniu 2024. Dla FLID, działania takie jak mobilne warsztaty designu dla dzieci z mniejszych miejscowości czy dostosowanie wystaw do potrzeb osób niewidomych mogłyby uzyskać wsparcie z Kultury Dostępnej.

Program „EtnoPolska 2025” (NCK) – Program wspierający kulturę ludową, dziedzictwo niematerialne i regionalne tradycje. Skierowany m.in. do instytucji kultury i NGO działających poza głównymi ośrodkami miejskimi. Można uzyskać dotacje na festyny folklorystyczne, warsztaty rękodzieła, dokumentowanie tradycji, renowację strojów ludowych itp. Budżet programu to 12 mln zł. Maksymalna dotacja wynosi 150 tys. zł, minimalna 10 tys. zł, przy dofinansowaniu do 95% kosztów. Preferowane są miejscowości <50 tys. mieszkańców – co sprzyja projektom w Gościmiu lub innych małych miejscowościach. Nabór 2025 trwał do 16 stycznia 2025. FLID mogłaby tu aplikować np. z projektem żywego skansenu designu w Gościmiu, warsztatami rzemiosła dla lokalnej społeczności czy przeglądem tradycyjnego wzornictwa w nowoczesnej interpretacji. (W 2024 r. fundacja otrzymała z tego programu dotację na warsztaty w Gościmiu; kontynuacja w 2025 mogłaby zostać objęta preferencją za kontynuowanie działań lokalnych.)

Programy dotacyjne MKiDN – inne: Warto wspomnieć, że Ministerstwo Kultury corocznie prowadzi kilkanaście programów wyspecjalizowanych, m.in. „Sztuki wizualne” (dotacje na projekty z zakresu sztuk plastycznych i designu, np. wystawy, festiwale designu), „Wydarzenia artystyczne dla dzieci i młodzieży” (konkurs na projekty artystyczne skierowane do młodej publiczności), „Infrastruktura kultury” (dotacje inwestycyjne na wyposażenie i remonty obiektów kultury) czy „Digitalizacja”/„Kultura Cyfrowa” (projekty z nowych mediów, digital storytelling, archiwa cyfrowe). Przykładowo, w programie Edukacja artystyczna FLID mogłaby starać się o środki na współorganizację międzynarodowego pleneru artystyczno-projektowego, zaś w Sztukach wizualnych – na przygotowanie wystawy pokonkursowej Projektu Arting. Większość programów MKiDN ma nabory w grudniu 2024 (na rok 2025) i oferuje dofinansowanie rzędu kilkudziesięciu-set tysięcy zł w zależności od skali projektu. Ponieważ fundacja działa na pograniczu sektorów (kultura, edukacja, innowacje), może składać wnioski do kilku programów równolegle, pod warunkiem dostosowania projektu do celów danego programu.

Inne krajowe źródła grantów i dotacji

Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO 2025 (NIW) – Rządowy program wspierania inicjatyw obywatelskich, gdzie NGO mogą uzyskać dotacje na projekty społeczne, w tym kulturalne i edukacyjne o zasięgu lokalnym. Priorytety obejmują m.in. aktywizację obywatelską, edukację, integrację społeczności – co pokrywa się z wieloma działaniami FLID. Dofinansowania w NOWEFIO wynoszą typowo od kilkudziesięciu do ~300 tys. zł (w zależności od ścieżki konkursowej), przy dofinansowaniu 90–100%. Nabory zwykle w I kwartale roku. Brak wymogu partnerstwa międzynarodowego. FLID mógłby tu zgłosić np. projekt budowania sieci lokalnych liderów designu i innowacji społecznych (łączący kulturę i aktywność obywatelską).

Granty badawcze (NCN) – Jeśli fundacja planuje bardziej naukowe przedsięwzięcia (np. badania nad wpływem designu na społeczeństwo, testowanie innowacyjnych metod edukacji artystycznej), może rozważyć konkursy Narodowego Centrum Nauki. NCN dopuszcza udział NGO jako realizatorów badań, o ile projekt ma odpowiednio doświadczony zespół badawczy. Przykładowy konkurs OPUS 2025 (nabór do marca 2025) pozwala uzyskać nawet ponad 500 tys. zł na kilkuletnie projekty badawcze bez konieczności partnerstwa. Warunkiem jest jednak posiadanie przez wnioskodawcę kadry naukowej (co może wymagać nawiązania współpracy z uczelnią – np. badaczem z ASP czy politechniki w roli kierownika). FLID mogłaby wspólnie z akademikami wystąpić o grant NCN na badania np. nad skutecznością edukacji poprzez design w szkołach podstawowych czy nad tradycyjnym rzemiosłem regionu jako inspiracją dla współczesnego wzornictwa. Podobnie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) oferuje programy (np. Ścieżka społeczna, Latarnie innowacji) finansujące innowacje społeczne – tu również możliwe jest partnerstwo NGO, biznesu i nauki w celu stworzenia np. nowego narzędzia edukacyjnego czy produktu poprawiającego dostępność (wymogi NCBR są jednak wysokie, projekty R&D na ogół wielomilionowe, co przekracza typową skalę FLID).

Fundusze celowe na dostępność i niepełnosprawność – Ze względu na zaangażowanie fundacji w projektowanie uniwersalne, warto śledzić program „Dostępność Plus”. Choć główne działania już zrealizowano, pojawiają się konkursy np. na innowacje poprawiające dostępność (wcześniej organizowane przez NCBR, czy PFRON). W 2025 r. PFRON może ogłosić konkursy dla NGO na projekty kulturalne integracyjne lub związane z dostępnością (np. warsztaty dla osób z niepełnosprawnościami, przystosowanie wydarzeń kulturalnych). Granty PFRON bywają w przedziale 50–250 tys. zł, często wymagają wkładu własnego (min. 10%). FLID mógłby pozyskać wsparcie np. na adaptację przestrzeni Domu Pracy Twórczej w Gościmiu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami czy stworzenie inkluzywnej ścieżki edukacyjnej w muzeum designu.

Fundacje korporacyjne i prywatne – W Polsce działa szereg fundacji grantodawczych (Fundacja Orange, PZU, BGK, Santander, itp.) finansujących projekty z zakresu edukacji kulturalnej, innowacji społecznych czy rozwoju lokalnego. Przykładowo, Fundacja Orange co roku prowadzi programy dla dzieci i młodzieży z wykorzystaniem nowych technologii i kultury (granty ok. 30–40 tys. zł na projekt). Fundacja PZU ma konkursy dotacyjne m.in. „PZU z Kulturą” (dostęp do kultury dla dzieci z małych miejscowości). Fundacja Górnośląska (FGS) czy Fundusz Miasta Bielska-Białej mogą wspierać inicjatywy regionalne w woj. śląskim. W 2025 r. warto sprawdzać ogłoszenia tych fundacji – często nabory są ogłaszane wiosną. Atutem jest stosunkowo prosta aplikacja i brak wymogu partnerstwa. Wadą – niższe kwoty (zwykle do 50 tys. zł) i duża konkurencja.

Poniższa tabela podsumowuje kluczowe krajowe programy grantowe istotne dla FLID w 2025 roku:

[^1]: OZP – osoby z niepełnosprawnościami.

Uwaga: Fundusz Wyszehradzki umieszczono w tabeli krajowej jako istotny dla regionu, choć formalnie jest programem międzynarodowym (wspólnym funduszem państw V4). W ostatniej kolumnie zaznaczono jednak wymóg partnerstwa zagranicznego (min. trzy podmioty z różnych krajów V4 dla grantów standardowych). Dla FLID aplikacja o grant wyszehradzki może być stosunkowo łatwa ze względu na dotychczasowe kontakty ze Słowacją i Czechami – np. kontynuacja polsko-słowackiego projektu edukacyjnego o energii odnawialnej lub nowy projekt z czeskim i węgierskim partnerem w dziedzinie designu.

Lokalne (regionalne) źródła finansowania w woj. śląskim i lubuskim

FLID działa w dwóch regionach: w województwie śląskim (miasto Bielsko-Biała i okolice) oraz w województwie lubuskim (Gościm, powiat strzelecko-drezdenecki). Oba samorządy regionalne oraz lokalne instytucje oferują granty wspierające przedsięwzięcia kulturalne i społeczne. Poniżej przedstawiono najważniejsze lokalne programy finansowania, podzielone na region śląski i lubuski.

Województwo śląskie i Bielsko-Biała

Dotacje Miasta Bielska-Białej dla NGO w dziedzinie kultury – Urząd Miejski w Bielsku-Białej co roku ogłasza otwarte konkursy ofert na realizację zadań publicznych w sferze kultury, sztuki, ochrony dziedzictwa. W 2025 r. konkurs (I tura) został ogłoszony z końcem 2024 r. – termin składania ofert przypadł prawdopodobnie na styczeń/luty 2025 (np. podobne miasta ustalały terminy ok. 31 stycznia). Maksymalne dofinansowanie pojedynczego projektu w Bielsku-Białej to kilkanaście do kilkudziesięciu tysięcy zł (w 2024 r. było to ok. 20 tys. zł na projekt w dziedzinie kultury, przy wymaganym wkładzie własnym ok. 10%). Konkretna kwota zależy od puli środków – np. powiat bielski ustalił maks. 27 tys. zł dotacji w 2025. Projekty muszą być realizowane na terenie miasta i służyć mieszkańcom. FLID mogłaby tu uzyskać wsparcie dla lokalnych wydarzeń (np. mini-festiwal designu w Bielsko-Białej, warsztaty dla młodzieży w Domu Kultury itp.). Brak wymogu partnerstwa – liczy się lokalny charakter i wkład własny (finansowy lub osobowy). Warto zaznaczyć, że miasta często prowadzą drugi nabór w połowie roku jeśli są niewykorzystane środki, co daje dodatkową szansę.

Konkursy dotacyjne Urzędu Marszałkowskiego Woj. Śląskiego (2025) – Zarząd Województwa Śląskiego przeznacza środki z budżetu regionu na wspieranie zadań kulturalnych w trybie konkursów ofert. W 2025 r. ogłoszono konkurs w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego z terminem składania ofert do 24 marca 2025. **Maksymalna kwota dofinansowania z budżetu województwa wynosi 35 000 zł, przy wymaganym wkładzie własnym minimum 30% (dotacja do 70% kosztów)**. Organizacje muszą mieć siedzibę w woj. śląskim i prowadzić statutowo działalność kulturalną. Priorytetowo traktowane są projekty zwiększające uczestnictwo w kulturze, promujące dziedzictwo regionu, angażujące społeczność lokalną czy prezentujące różnorodność kulturową Śląska. W praktyce FLID może ubiegać się o te środki np. na wydarzenia w regionie Podbeskidzia (plenery w górach, międzynarodowe warsztaty designu dla dzieci z pogranicza), na wydanie publikacji o regionalnym wzornictwie lub małą inwestycję kulturalną (doposażenie pracowni designu). Konkurs jest rozdzielany dwuetapowo (najpierw składanie elektroniczne przez portal eNGO, potem papierowe potwierdzenie), a rozstrzygnięcie następuje zwykle do połowy maja 2025. Partnerstwa nie są wymagane, choć projekty mogą angażować partnerów lokalnych (np. biblioteki, domy kultury – co może podnieść ocenę merytoryczną). Przy ocenie liczy się też trwałość i zasięg zadania.

Inne lokalne możliwości w woj. śląskim – Poza konkursami miejskimi i marszałkowskimi, FLID może szukać wsparcia u regionalnych funduszy i instytucji: np. Śląskie Instytucje Kultury (Muzeum Śląskie, Ars Cameralis) czasem ogłaszają granty lub rezydencje artystyczne. Budżety obywatelskie – w Bielsku-Białej oraz ewentualnie powiecie – mogą być wykorzystane, jeśli FLID złoży do BO pomysł na inwestycję (np. instalację artystyczną w przestrzeni miasta). Ponadto działają Euroregiony na granicy z Czechami i Słowacją (Euroregion Beskidy, Śląsk Cieszyński) zarządzające tzw. Funduszami Małych Projektów (mikrogranty z Interreg, opisane dalej w sekcji europejskiej). Dla projektów w południowej części woj. śląskiego (Bielsko-Biała leży blisko granicy) warto rozważyć te mikrogranty – choć formalnie to fundusze unijne, nabory prowadzą lokalne stowarzyszenia euroregionalne w języku polskim, a wymagany jest drobny partner zagraniczny tuż za granicą (np. dom kultury w czeskim Cieszynie). Kwoty dofinansowania mikroprojektów zwykle sięgają 20–30 tys. euro, przy 85% dofinansowania UE. Taka formuła mogłaby sfinansować np. polsko-czeską edycję warsztatów design thinking dla dzieci (FLID jako lider, partner: np. Středisko volného času w Czeskim Cieszynie).

Województwo lubuskie i Gościm

Dotacje Urzędu Marszałkowskiego Woj. Lubuskiego (2025) – Samorząd lubuski także wspiera organizacje pozarządowe w kulturze poprzez otwarte konkursy ofert. W 2025 r. Zarząd Województwa ogłosił konkurs „Realizacja zadań publicznych Województwa Lubuskiego w obszarze kultury” z terminem do 26 lutego 2025. Na ten cel przeznaczono łączny budżet 250 000 zł, a maksymalna dotacja na projekt to 15 000 zł. Dofinansowanie stanowi maks. 99,5% – wymagany jest symboliczny wkład finansowy 0,5% własnych środków (co jest praktycznie formalnością, np. 75 zł wkładu przy dotacji 15 tys. zł). Wymogiem jest związek projektu z woj. lubuskim – FLID może to spełnić realizując działania w Gościmiu lub okolicy. Tematyka konkursu Lubuskiego koncentruje się na promocji województwa przez kulturę, twórczym wykorzystywaniu dziedzictwa i budowaniu pozytywnego wizerunku regionu. Przykładowe preferowane działania to festiwale, przeglądy, plenery artystyczne o zasięgu co najmniej regionalnym, publikacje promujące dziedzictwo, wydarzenia o znaczeniu medialnym. Dla FLID idealnym pomysłem byłoby np. wydarzenie promujące dizajn inspirowany Puszczą Notecką – plener projektowy w Gościmiu z udziałem twórców z Lubuskiego, zakończony wystawą i materiałami promującymi region. Partnerstwo nie jest wymagane (choć można zaangażować lokalnie np. gminę Drezdenko czy ośrodek kultury). Wyniki konkursu ogłaszane są wiosną – w 2025 r. zapewne w kwietniu, co pozwoli na realizację projektów od maja do grudnia 2025.

Lokalne granty – Gmina Drezdenko i powiat strzelecko-drezdenecki – Na szczeblu gminy wiejskiej (Drezdenko) również prowadzone są konkursy dla NGO, choć skala jest niewielka. Gmina Drezdenko w 2025 prawdopodobnie przeznaczyła środki na kulturę w ramach konkursu wspólnego z gminnym Ośrodkiem Kultury – tu dotacje mogą być rzędu 5–10 tys. zł na lokalne inicjatywy (festyn wiejski, warsztaty dla dzieci w świetlicy). Powiat strzelecko-drezdenecki mógł ogłosić konkurs na zadania powiatowe (np. promocja powiatu, turystyka i kultura) – z puli powiatowej do zdobycia bywa kilka-kilkanaście tys. zł (przykładowo powiat cieszyński oferował do 27 tys. zł w 2025). Dla FLID pozyskanie takich mikro-dotacji może wspomóc drobne działania integracyjne w Gościmiu (np. międzypokoleniowe warsztaty rękodzieła dla mieszkańców wsi, współorganizowane z lokalną szkołą). Wnioski składa się zwykle w styczniu każdego roku, a realizacja trwa od wiosny do końca roku kalendarzowego.

Lokalna Grupa Działania (LGD) „Brzegiem Notecki” – Teren gminy Drezdenko jest objęty działalnością Stowarzyszenia LGD „Blisko Natury” z siedzibą w Drezdenku, które wdraża środki Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (LEADER) na lata 2023–2027. LGD w nowej perspektywie dysponuje kwotą ok. 700 tys. € na dotacje dla lokalnych projektów. Możliwe są konkursy w zakresie dziedzictwa lokalnego, turystyki, rewitalizacji – co może dotyczyć planów FLID w Gościmiu (np. adaptacja zabytkowej chaty na pracownię, szlak turystyczny designu). Dotacje LGD to zwykle małe granty rzędu 50–100 tys. zł, wymagające wkładu własnego 30–40%. Nabory będą ogłaszane przez LGD – warto śledzić lokalne ogłoszenia (w 2025 mogą ruszyć pierwsze konkursy PROW). FLID jako fundacja może aplikować, zwłaszcza jeśli projekt wpisuje się w strategię rozwoju lokalnego (tu hasło „blisko natury” sugeruje zielone i tradycyjne aspekty – np. eko-design, warsztaty wykorzystujące naturalne materiały).

Podsumowując, w skali lokalnej FLID powinna skorzystać z: dotacji miejskich (Bielsko-Biała) na bieżące wydarzenia kulturalne, dotacji marszałkowskich (Śląsk, Lubuskie) na większe projekty o znaczeniu regionalnym oraz rozważyć mikrogranty sąsiedzkie i LGD na małe inicjatywy w społeczności Gościmia. Łączenie różnych źródeł (np. dofinansowanie marszałkowskie + wkład z gminy + wkład własny rzeczowy) pozwoli dopiąć budżety bardziej ambitnych przedsięwzięć.

Europejskie programy finansowania w 2025 roku

Dla Fundacji FLID, której działalność ma wymiar międzynarodowy (projekty transgraniczne PL-SK, współpraca z projektantami z UE), kluczowe mogą być programy Unii Europejskiej oraz innych mechanizmów europejskich. Poniżej przedstawiono najważniejsze europejskie możliwości finansowania w 2025 r. – zarówno duże programy UE wymagające partnerstw zagranicznych, jak i programy transgraniczne dedykowane regionom przygranicznym.

Program Kreatywna Europa (Creative Europe) – komponent Kultura

Kreatywna Europa – Projekty współpracy europejskiej 2025 – Jest to sztandarowy unijny program wsparcia sektora kultury i kreatywnego. FLID, ze względu na profil (design, sztuka, edukacja kulturalna), najlepiej wpisuje się w komponent Kultura tego programu. W 2025 r. ogłoszony został konkurs na Europejskie Projekty Współpracy (European Cooperation Projects) – nabór do 13 maja 2025. Projekty te finansują międzynarodowe inicjatywy kulturalne realizowane przez konsorcja organizacji z różnych krajów europejskich, np. festiwale, wystawy objazdowe, wspólne programy edukacyjne, działania networkingowe dla artystów itp. W ramach konkursu przewidziano trzy kategorie projektów: małe, średnie i duże, różniące się wymaganą liczbą partnerów i wysokością dofinansowania:

• Projekty małej skali: minimum 3 partnerów z 3 krajów uczestniczących w programie (kraje UE lub stowarzyszone). Maksymalna dotacja EU to 200 000 € (ok. 900 tys. zł), pokrywająca do 80% budżetu. Ta kategoria wydaje się najbardziej odpowiednia dla FLID (mniejsza skala i łatwiejsze zarządzanie).

• Projekty średniej skali: min. 5 partnerów z 5 krajów. Dotacja do 1 000 000 €, do 70% budżetu. Wymaga bardziej rozbudowanego konsorcjum – FLID mógłby tu uczestniczyć jako partner u boku większych instytucji.

• Projekty dużej skali: min. 10 partnerów z 10 krajów. Dotacja do 2 000 000 €, do 60% kosztów. To przedsięwzięcia dla największych podmiotów (muzea narodowe, sieci europejskie). FLID raczej nie będzie liderem takiego projektu, choć potencjalnie mógłby dołączyć do konsorcjum w roli specjalisty od designu.

Tematyka projektów powinna wpisywać się w cele programu: wspieranie transnarodowej twórczości i obiegu dzieł oraz innowacje w sektorze kultury. Dodatkowo UE promuje priorytety horyzontalne, takie jak zielona transformacja, inkluzja i różnorodność, cyfryzacja oraz Nowy Europejski Bauhaus (NEB) – inicjatywa łącząca design, sztukę i zrównoważony rozwój. Projekt proponowany przez FLID mógłby np. dotyczyć współpracy nad innowacyjnymi metodami edukacji designu (cel innowacja) albo tworzenia i prezentacji obiektów designu inspirowanych dziedzictwem regionów partnerskich (cel: transnarodowa kreacja i cyrkulacja). Ważne, by zaangażować przynajmniej trzech partnerów z różnych krajów UE i przygotować spójny plan współpracy (wymiana artystów, wspólne wydarzenia, produkty intelektualne).

Proponowani partnerzy zagraniczni: FLID powinien poszukiwać organizacji o podobnym profilu w innych krajach. Przykładowo, Design for All Foundation (Hiszpania) – międzynarodowa fundacja promująca projektowanie dla wszystkich – mogłaby być wartościowym partnerem w projekcie dotyczącym uniwersalnego designu i dostępności. Innym kandydatem jest Institut für Universal Design (Niemcy) z Monachium, który łączy sektor nauki, biznesu i projektantów wokół idei designu uniwersalnego (organizuje m.in. Universal Design Competition). W obszarze kultury i nowych mediów partnerem mógłby być np. organizator festiwalu sztuki nowych mediów (jak Ars Electronica w Austrii – jeśli poszerza działania edukacyjne) lub centrum kultury łączące społeczność z designem (np. Trondheim Kultursenter w Norwegii, słynące z programów art&tech). Kluczowe, by partnerzy uzupełniali kompetencje FLID i wniesli wartość dodaną: np. partner z Hiszpanii wniósłby doświadczenie w designie inkluzywnym, a z Niemiec – zaplecze badawczo-wystawiennicze.

Szanse i uwagi: Projekty w Kreatywnej Europie są prestiżowe, ale konkurencja jest duża – w 2025 r. dofinansowanie otrzyma ok. 130 projektów z całej UE. Przygotowanie wniosku wymaga czasu i skoordynowania z partnerami (dobrze rozpocząć dialog z nimi już na jesieni 2024). Jeśli FLID nie czuje się gotów jako lider, można dołączyć do konsorcjum jako partner – np. nawiązać kontakt poprzez sieci branżowe (BCD – European network of design centers, ENCATC – sieć instytucji edukacji kulturowej itp.). Warto też skorzystać z doradztwa Creative Europe Desk Polska przy MKiDN, która pomaga w aplikacjach.

Program Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności

Erasmus+ (akcje współpracy) – Choć Erasmus+ kojarzony jest głównie z edukacją formalną i młodzieżą, FLID może skorzystać z niego w aspektach edukacyjnych swojej misji. W 2025 r. dostępne są m.in.:

• Partnerstwa współpracy (Cooperation Partnerships) – projekty realizowane przez organizacje z min. 3 krajów programu w sektorze edukacji, młodzieży lub sportu. FLID mógłby aplikować w sektorze Edukacja dorosłych lub Kształcenie szkolne z projektem np. „Design w edukacji” – opracowanie programu nauczania podstaw designu dla szkół, testowanego w Polsce, Czechach i Słowacji. Granty wynoszą tu od 120 tys. € do 400 tys. € (ryczałt) w zależności od zakresu, 100% kosztów kwalifikowanych. Partnerstwo międzynarodowe (min. 3 kraje) jest wymagane. Terminy naboru w 2025: luty i wrzesień (dokładne daty wg przewodnika Erasmus+ 2025).

• Mniejsze partnerstwa (Small-scale Partnerships) – prostsze projekty dla organizacji o mniejszym doświadczeniu. Wymagane 2 kraje (np. Polska i Słowacja). Budżet ryczałtowy 30 tys. € lub 60 tys. €. Taka forma mogłaby posłużyć FLID do wymiany dobrych praktyk – np. krótkiej mobilności kadry FLID do słowackiego centrum designu i vice versa, aby podpatrzeć metody pracy. Nabory również dwa razy do roku (luty/wrzesień 2025).

• Akcje mobilności (Erasmus KA1) – FLID jako NGO może wysyłać swoich pracowników na szkolenia i job shadowing za granicę (to zwiększa kompetencje zespołu). Może też organizować wymiany młodzieży w ramach sekcji Youth programu. Przykładowo, wymiana młodzieżowa pt. „Eco-Design Camp” dla grup z 4 krajów UE, odbywająca się w Gościmiu, mogłaby otrzymać dofinansowanie (pokrywające koszty podróży, zakwaterowania i drobny budżet projektowy – ok. 20 tys. € na wymianę 10-dniową dla 30 osób). Tutaj partnerami musiałyby być organizacje młodzieżowe z innych krajów, ale współpraca jest krótkoterminowa.

Europejski Korpus Solidarności (ESC) – umożliwia realizację projektów wolontariackich i solidarnościowych przez młodzież. FLID, angażując młodych wolontariuszy, mógłby np. przyjąć wolontariuszy zagranicznych na 2–12 miesięcy do pomocy przy projektach (finansowane przez ESC) lub poprowadzić lokalny projekt solidarności (5–10 młodych osób, grant ~6 tys. €). To bardziej wsparcie kadrowe niż finansowanie projektów, ale może odciążyć budżet (wolontariusz z ESC otrzymuje kieszonkowe z UE, a organizacja tylko zapewnia merytoryczną opiekę).

Proponowani partnerzy Erasmus+: Jako że projekty te są ukierunkowane na edukację i młodzież, partnerami mogą być np. Akademie Sztuk Pięknych (wydziały wzornictwa) w Europie, centra młodzieżowe z programem artystycznym (np. Youth Art Center w Estonii) czy fundacje edukacyjne (np. Fundacja Designathon Works z Holandii, zajmująca się edukacją dzieci poprzez projektowanie). Warto dobrać partnerów z doświadczeniem w Erasmusie – mogą pomóc w formalnościach. Np. Słowackie Centrum Dizajnu (Bratysława) jest aktywne w projektach edukacyjnych i mogłoby wejść we wspólny projekt szkoleniowy (choć to instytucja państwowa, współpracuje z NGO przy Erasmusie).

Programy Interreg (współpraca transgraniczna)

Ze względu na położenie geograficzne działań FLID, bardzo istotne są programy Interreg – finansujące projekty na pograniczu. Fundacja ma już doświadczenie w projektach polsko-słowackich i polsko-czeskich (np. „Energia Jutra” – mobilne warsztaty dla dzieci PL-SK i PL-CZ). W perspektywie 2021–2027 ruszyły nowe edycje programów Interreg:

• Interreg Polska – Słowacja 2021–2027: obejmuje południowe regiony m.in. woj. śląskiego (podregion bielski, żywiecki) i sąsiednie regiony Słowacji (Żyliński, Preszowski). Priorytety obejmują m.in. ochronę dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, zrównoważoną turystykę, edukację ekologiczną. W 2024 ogłoszono nabory np. na projekty z zakresu kultury i turystyki (priorytet 2.2 Interreg PL-SK). Dofinansowanie UE wynosi 80% kosztów, reszta to wkład krajowy (zapewniany częściowo przez budżet państwa, więc dla beneficjenta praktycznie 5% własnego wkładu). Projekty mogą mieć budżety od kilkudziesięciu tysięcy do kilku milionów euro w zależności od typu. Wymagany jest partner po stronie słowackiej – np. dom kultury, muzeum, samorząd. FLID mogłaby wystąpić jako partner w projekcie gminy Bielsko-Biała z miastem partnerskim na Słowacji, lub sama złożyć wniosek we współpracy np. z Kysucké Múzeum w Čadcy. Przykładowy pomysł: „Szlak tradycji i designu pogranicza PL-SK” – warsztaty rzemiosła dla młodzieży po obu stronach granicy, wspólna wystawa objazdowa. Nabory Interreg PL-SK w 2025 należy śledzić na stronie programu – harmonogram może przewidywać konkurs w połowie roku (np. jeśli w 2024 część środków nie została rozdysponowana).

• Interreg Polska – Czechy 2021–2027: obejmuje m.in. południowo-zachodnią część woj. śląskiego (powiat cieszyński) oraz regiony Czech (Moravskoslezsky, Olomoucky). FLID z Bielska-Białej może skorzystać, zwłaszcza działając w Beskidach/Cieszynie. Priorytety są podobne: kultura, przyroda, turystyka, edukacja. Program przewiduje również Fundusz Małych Projektów (FMP) obsługiwany przez Euroregiony (Beskidy, Śląsk Cieszyński) – tu dofinansowania są mniejsze (do ok. 20–30 tys. €) ale procedura uproszczona i wystarczy mikro-partner (np. wspólne wydarzenie z jedną czeską gminą). W 2025 r. ruszają FMP – np. Euroregion Śląsk Cieszyński ogłosił nabór od lipca 2023 dla projektów na lata 2023–2027. FLID może już w 2025 zrealizować mały projekt polsko-czeski (np. plener artystyczny na granicy dla studentów ASP z BB i Ostrawy). Dofinansowanie FMP to 80–85%. Duże projekty Interreg PL-CZ (np. inwestycje w infrastrukturę kultury) raczej nie dotyczą bezpośrednio FLID, chyba że fundacja współpracowałaby z miastem/gminą (przykład: rewitalizacja obiektu w Gościmiu wspólnie z partnerem czeskim z podobną potrzebą – choć geograficznie Gościm nie leży przy granicy czeskiej, więc to mniej prawdopodobne).

• Interreg Polska – Brandenburgia 2021–2027: woj. lubuskie (w tym powiat strzelecko-drezdenecki) należy do programu współpracy z niemieckim landem Brandenburgia. Priorytety obejmują m.in. wspólne działania kulturalne, wymianę mieszkańców obu stron Odry, rozwój turystyki przygranicznej. W 2025 przewidywane są nabory np. w priorytecie 4 – integracja mieszkańców (kultura) oraz priorytecie 2 – dziedzictwo i turystyka. Dofinansowanie UE również 80%, wymagany partner po stronie niemieckiej (np. stowarzyszenie kulturalne z Brandenburgii). Dla FLID, która ma bazę w Gościmiu, potencjalnym partnerem może być np. niemieckie stowarzyszenie działające w pobliskim Barnim lub Märkisch-Oderland, zainteresowane sztuką i ekologią. Można by wspólnie złożyć projekt typu „Art&Nature bez granic” – cykl plenerów i wystaw polsko-niemieckich w Puszczy Noteckiej i pobliskich lasach Brandenburgii. Wymagane jest zapewnienie tłumaczeń i dwujęzyczności działań, ale fundusze Interreg pokrywają te koszty.

Proponowani partnerzy Interreg: Interreg nakłada wymóg partnera z kraju sąsiedniego objętego programem. FLID ma już kontakt ze słowackimi partnerami (sądząc po dwujęzycznych wersjach strony i projektach PL-SK) – np. mógł to być Kysucký kultúrny dom w Oščadnicy lub Oravské Centrum Kultury. Przy nowym projekcie polsko-słowackim można nawiązać współpracę z Slovak Design Center w Bratysławie jako partnerem wspierającym, choć formalnie preferowany partner to podmiot z regionu przygranicznego (np. galeria w Žilinie). W przypadku polsko-niemieckiego Interreg, dobrym partnerem może być Kunstverein Brandenburg (stowarzyszenie artystów regionu Brandenburgii) albo Instytut Designu w Poczdamie jeśli jest otwarty na działania terenowe. W programach Interreg partnerami mogą być też samorządy – np. Gmina Drezdenko i Gmina Märkische Heide mogłyby wspólnie z FLID zrobić projekt związany z rzemiosłem puszczańskim. Fundacja może pełnić rolę lidera lub partnera w zależności od doświadczenia – ważne by spełnić kryteria: transgraniczny wpływ, wspólny budżet i personel projektu po obu stronach granicy.

Inne programy europejskie i międzynarodowe

Poza powyższymi, warto wspomnieć o kilku dodatkowych możliwościach:

• Norweski Mechanizm Finansowy (Fundusze EOG) – Poprzednia edycja (2014–2021) finansowała m.in. duży Program „Kultura” (projekty kulturalne z partnerami z Norwegii, Islandii lub Liechtensteinu). Nowa edycja funduszy norweskich na lata 2021–2027 jest w fazie uzgodnień. Możliwe, że w 2025 lub 2026 pojawi się ogłoszenie nowych konkursów kulturalnych. W poprzedniej edycji dotacje sięgały 2 mln € (85% dofinansowania), lecz można było też składać mniejsze projekty (500 tys. €). Wymagane jest partnerstwo z podmiotem z Państw Darczyńców (np. instytucją norweską). Ze względu na profil FLID (design, uniwersalność) potencjalnym partnerem mogłoby być np. DOGA – Norwegian Centre for Design and Architecture, które intensywnie promuje zrównoważony i inkluzywny design w Norwegii. Jeśli program Kultura EOG ruszy – FLID mogłaby aplikować np. z projektem stworzenia międzynarodowej platformy wymiany doświadczeń w projektowaniu uniwersalnym (Polska + Norwegia, z wydarzeniami i publikacjami).

• Horyzont Europa (program ramowy badań i innowacji) – Choć jest to program naukowy, coraz częściej projekty kulturalne i społeczne znajdują tam miejsce, zwłaszcza w klastrze 2 „Kultura, kreatywność i społeczeństwo inkluzywne”. W 2025 r. mogą być konkursy na innowacje społeczne z wykorzystaniem kultury, na projekty w ramach inicjatywy New European Bauhaus (łączącej naukę, kulturę, ekologię). Przykładowo, w 2023 ogłaszano konkurs HORIZON-CL2-2024-HERITAGE dotyczący dziedzictwa kulturowego, a w 2025 spodziewane są konkursy np. na living laby dla zielonej transformacji miast z udziałem artystów. Horyzont wymaga konsorcjum min. 3 krajów UE, zazwyczaj udziału jednostek naukowych i firm. FLID mogłaby dołączyć jako work package leader odpowiedzialny za warsztaty i działania pilotażowe. Kwoty dofinansowania są bardzo wysokie (projekty po 2–5 mln €), ale i wymogi skomplikowane. Jeśli fundacja nawiąże silne partnerstwo z uczelnią (np. Politechniką Śląską) i kilkoma NGO z UE, mogłaby ubiegać się o grant na innowacje społeczne przez design (np. testowanie jak dobrze zaprojektowane przestrzenie publiczne wpływają na integrację społeczną w różnych miastach Europy). Wymogiem byłoby spełnienie formalności (posiadanie tzw. PIC number, rejestracja w portalu funding & tenders UE).

• Europa dla Obywateli / CERV – Program Europa dla Obywateli został zastąpiony przez Citizens, Equality, Rights and Values (CERV). W kontekście FLID może mniej pasować, bo CERV finansuje głównie projekty z zakresu praw obywatelskich, pamięci historycznej, demokratycznego zaangażowania. Jeśli jednak FLID chciałaby zrealizować projekt angażujący społeczność w dialog o przyszłości UE poprzez sztukę (np. design jako narzędzie partycypacji obywatelskiej), można rozważyć komponent Engage (Działania na rzecz zaangażowania i uczestnictwa obywatelskiego). Dofinansowania wynoszą tam do 60 tys. € (100% kosztów). Wymaga to partnerów z co najmniej 2 innych krajów UE. Przykładowy pomysł: „Nowe media w dialogu młodych Europejczyków” – projekt gdzie grupy młodzieży z PL, FR, ES tworzą instalacje artystyczne o wartościach europejskich. Jednak zważywszy na profil FLID, CERV nie jest pierwszoplanowy (bardziej dla organizacji pro-demokratycznych).

• Programy kreatywne UNESCO, Rady Europy i inne – UNESCO prowadzi np. International Fund for Cultural Diversity (IFCD) – konkurs grantowy (do 100 tys. $) dla projektów z krajów rozwijających się, więc Polska się nie kwalifikuje. Rada Europy wspiera sieci typu European Route of Industrial Heritage czy Europa Nostra Awards – tu raczej nagrody i honorowe wyróżnienia (można zgłosić np. projekt rewitalizacji Majątku w Gościmiu do nagrody Europa Nostra w kategorii edukacja). Warto jednak odnotować, że nagrody też są formą wsparcia – np. jeśli FLID zdobyłby Nagrodę European Heritage Awards / Europa Nostra, mogłoby to ułatwić późniejsze zdobywanie grantów.

Podsumowanie i rekomendacje partnerstw

Tabela – główne programy UE i transgraniczne dla FLID (2025):

(KE – Komisja Europejska/EACEA; UE – Unia Europejska)

Rekomendacje partnerów zagranicznych:

• Dla projektów Creative Europe i Erasmus+: poszukać NGO lub instytucji o zbliżonym profilu działania. Wspomniana Design for All Foundation (Barcelona) mogłaby wspólnie z FLID przygotować projekt o dostępności w kulturze, a np. Universell Utforming (Norwegia) – stowarzyszenie ds. uniwersalnego projektowania – wniesie skandynawskie doświadczenia. Warto też rozważyć partnerstwo z krajami Europy Środkowej: np. Czechy (organizacja Czech Design Week lub Moravian Gallery in Brno – prowadząca program edukacji designu) oraz Węgry (Muzej sztuki użytkowej w Budapeszcie ma departament edukacji, mógłby być partnerem V4).

• Dla Interreg PL-SK/PL-CZ: najlepiej partner z regionu przygranicznego. Dla FLID (Bielsko) naturalni partnerzy to np. Krajská galéria v Žilině (SK) lub Muzeum Těšínska w Czeskim Cieszynie – instytucje te chętnie wejdą w projekty związane z designem i dziedzictwem (np. wspólne wystawy tradycyjnego rzemiosła górali śląskich i słowackich).

• Dla Interreg PL-DE (Lubuskie): celować w partnera z branży artystycznej w Brandenburgii. Na przykład Kunstverein Eisenhüttenstadt (blisko granicy) lub Kunsthaus Potsdam. Ponieważ Gościm leży w pobliżu parku narodowego Ujście Warty, można też nawiązać partnerstwo z organizacją łączącą sztukę i przyrodę – np. niemiecką Fundacją Ochrony Pomników Przemysłowych, która realizuje w Brandenburgii projekty artystyczne w opuszczonych przestrzeniach (analogicznie FLID w Gościmiu rewitalizuje starą zagrodę).

• Dla projektów z funduszy norweskich: jak wspomniano, DOGA (Norwegian Design and Architecture Centre) byłby idealny przy temacie designu zrównoważonego. Alternatywnie Nordic Design School (organizacja stowarzyszająca szkoły designu w krajach nordyckich) mogłaby być partnerem przy projekcie edukacyjnym.

Na zakończenie, warto podkreślić, że dywersyfikacja źródeł finansowania będzie korzystna dla FLID. Projekty lokalne mogą być finansowane z mniejszych grantów miejskich czy marszałkowskich, a większe wizje (jak międzynarodowy konkurs czy platforma edukacyjna) – z programów UE. Łącząc dotacje krajowe i europejskie, fundacja zwiększy stabilność finansową i zasięg wpływu swoich działań, realizując misję łączenia ludzi, innowacji i designu dla zrównoważonego rozwoju kultury.

Źródła: Programy krajowe MKiDN/NCK (ogłoszenia konkursowe 2024/2025); konkursy regionalne (Śląskie, Lubuskie); dokumentacja Creative Europe 2025; informacje NEMO o naborze 2025; dane Erasmus+ (Przewodnik 2023/2024); serwis Interreg (Polska–Słowacja); Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki; profile partnerów zagranicznych (Design for All Foundation).